Wat gebeurt er als we onze koeien laten grazen op percelen met kruiden in plaats van percelen met Engels raaigras? In het project ‘Productief Kruidenrijk Grasland’ verkennen we de effecten van kruiden voor 4 onderdelen, namelijk: graslandmanagement, bodem & biodiversiteit, diergezondheid en diergedrag.
Het onderzoek richt zich nu op smalle weegbree. We spraken met Bert Philipsen en Reina Ferwerda-van Zonneveld, van het project ‘Productief Kruidenrijk Grasland’ (ism Louis Bolk Instituut) en werkzaam bij Wageningen Livestock Research.
Project: Productief Kruidenrijk Grasland
Wat houdt het project ‘Productief Kruidenrijk Grasland’ in? Reina zegt hierover: “In het project ‘Productief Kruidenrijk Grasland’ verkennen we de effecten van weegbree voor 4 onderdelen, namelijk: graslandmanagement, bodem & biodiversiteit, diergezondheid en diergedrag. Vorig jaar deden we deze proef met drachtige pinken, dit jaar met melkkoeien. Het voordeel hiervan is dat we ook informatie over de melkproductie, melksamenstelling en melkkwaliteit mee kunnen nemen in het onderzoek.”
“We willen vooral het effect van kruidenrijk grasland in combinatie met beweiding onderzoeken, daar is nog weinig over bekend”, zegt Bert. “In de praktijk bestaan kruidenmixen uit verschillende kruiden die zich bevinden in verschillende groeistadia. Daarom hebben we voor nu voor één kruid gekozen, namelijk smalle weegbree.”
Proefopzet 2021
- 4 groepen van 8 drachtige pinken;
- Dag en nacht weidegang;
- 2 groepen weiden dagelijks in een ander veld met Engels raaigras;
- 2 groepen weiden dagelijks in een ander veld met ER + smalle weegbree;
- 2 rondes van 6 weken.
Proefopzet 2022
- 4 groepen van 8 melkkoeien;
- Dag en nacht weidegang;
- 2 groepen weiden dagelijks in een ander veld met Engels raaigras;
- 2 groepen weiden dagelijks in een ander veld met ER + smalle weegbree;
- 3 rondes (voorjaar, zomer, herfst) van 4 weken.
Gebruik van Smalle Weegbree in kruidenrijk grasland
“Smalle Weegbree is een van de meest voorkomende kruiden die we in Nederland in kruidenmengsels gebruiken. Het is een vaste plant, behoort tot de weegbreefamilie en is een waardplant voor diverse dagvlinders. Over dit kruid zijn een aantal uitspraken/claims gedaan m.b.t. positieve effecten, denk aan effecten op graslandproductie, mineralenvoorziening, diergezondheid, eiwitbenutting en methaanemissie. Dit kruid willen we graag vanuit verschillende disciplines nader onderzoeken.”
Er zijn tussentijdse resultaten bekend uit de proef met drachtige pinken in 2021.
Graslandmanagement
“Vorig jaar was ons graslandmanagement erop gericht om gedurende het jaar, incl het jaar daarop, zoveel mogelijk smalle weegbree in de percelen te houden. Dat lijkt gelukt”, zegt Bert. “Het aandeel smalle weegbree liep gedurende het weideseizoen wel een paar procent terug (aan het eind rond 20%). In de gemaakte drone-opnames lijken er wat kalere plekken te zien in de percelen met weegbree. Weidegang had echter geen positief effect op het aandeel smalle weegbree, het aandeel lag namelijk lager dan in de maaistroken.”
Bodem & biodiversiteit
Over biodiversiteit zegt Reina: “Uit de proef in 2021 bleek dat er geen effect op de vliegende insecten was, er werd echter wel een hogere biomassa regenwormen gevonden in de percelen met smalle weegbree. Daarbij moet ik wel zeggen dat de variatie binnen de percelen groot bleek.”
Diergezondheid
Reina zegt: “In 2021 namen we in beide rondes milde maagdarmworminfecties waar bij de drachtige pinken. In de tweede ronde werd een positief effect van smalle weegbree op het aantal maagdarmwormeieren aangetoond.”
Diergedrag
“De drachtige pinken in de percelen met smalle weegbree herkauwden minder dan de pinken in de percelen met het Engels raaigras. Er was geen zichtbaar effect van smalle weegbree op graasduur, activiteit en inactiviteit. In ronde 2 (nazomer/herfst) waren de drachtige pinken van alle groepen langer inactief, dat kan te maken hebben met een natuurlijke gedragsaanpassing aan het aantal uren dat het licht en donker is.
De verklaringen van de gevonden effecten en betekenis daarvan zijn we nog aan het onderzoeken. Wordt vervolgd dus.”
Kruidenrijk grasland ook relevant voor andere sectoren
Hoewel het onderzoek zich op melkveehouderij richt, denken Bert en Reina dat smalle weegbree / kruidenrijk grasland ook relevant is voor andere sectoren: “Kruiden hebben mogelijk invloed op de melk- en vleeskwaliteit, daarmee is het interessant voor zowel zuivelaars als de vleesveehouderij. Het project Biodiverse Melk onderzoekt de effecten van kruiden op melkkwaliteit. En ook in andere veehouderijtakken zoals de geiten- en schapenhouderij is het een welkome aanvulling op het voer. Ook vanuit de paardenhouderij heeft men al belangstelling getoond voor de ontwikkelingen op dit gebied.”
“Dit geldt ook voor de varkens- en pluimveehouderij. Echter is op de meeste bedrijven geen sprake van uitloop, of je zou de kruiden als supplement moeten toevoegen in het voer. Uiteraard hebben ook imkers baat bij het grotere aandeel bloeiende kruiden in het gebied. Toch is het vooral bedoeld als voeding voor wilde bijen en andere insecten, die op hun beurt weer voedsel zijn voor bijvoorbeeld de weidevogels.”
Voordelen van smalle weegbree t.o.v. gangbaar grasland
- Keuzevrijheid voor de koe. De koe bepaalt zelf wanneer zij smalle weegbree wil grazen en welk deel het graast (blad, bloeistengels, etc). Uiteraard hangt dit samen met de keuze van het beweidingssysteem en het % smalle weegbree;
- De mest krijgt een andere samenstelling en dat kan positief zijn voor bovengrondse en ondergrondse fauna;
- Smalle weegbree wortelt dieper en bevat mogelijk mineralen die goed zijn voor de koegezondheid;
- Smalle weegbree remt de ontwikkeling van maagdarmworminfecties;
- Smalle weegbree verbetert mogelijk de bodemkwaliteit;
- Mogelijk betere opbrengst (vooral bij droogte), omdat de wortelstelsels van gras en smalle weegbree elkaar aanvullen;
- Smalle weegbree heeft mogelijk de potentie om methaanemissie te reduceren, dit wordt nader onderzocht in de Methaan weideproef.
Nadelen van smalle weegbree t.o.v. gangbaar grasland
- We hebben op dit moment nog minder kennis van smalle weegbree dan van productiegrassen, waaronder Engels raaigras;
- Smalle weegbree vergt een ander beheer dan gras, aanvullend onderzoek is nodig;
- Koeien zijn gewend aan Engels raaigras en moeten wennen aan grazen in Engels raaigras met smalle weegbree;
- Beweiding lijkt een negatieve invloed op het aandeel smalle weegbree in het jaar daarop te hebben, dit is afhankelijk van het gekozen beweidingssysteem.
Praktische tip: informeer in de omgeving naar kruidenrijk grasland
Wil je ervaring opdoen met kruidenrijk grasland op jouw bedrijf? Dan heeft Bert de volgende tip: “Kies een mengsel dat een combinatie is van kruiden en vlinderbloemigen en doe dit in overleg met leveranciers, loonwerkers of collega-ondernemers in jouw eigen omgeving. Zij weten namelijk welke combinatie het beste werkt in jouw regio en op jouw grondsoort.”
“Vooral bij/na droogte zien we duidelijk de positieve effecten van kruidenrijk grasland, dat is een goede reden om ermee te experimenteren”, zegt Reina.
Over dit project
Het project ‘Productief Kruidenrijk Grasland’ is feitelijk een deelproject van de PPS ‘Met precisie naar meer biodiversiteit’ (ism Louis Bolk Instituut), waarin LTO Noord één van de partners is. Het doel van deze PPS is om kennis en tools te ontwikkelen om biodiversiteit en precisiegraslandbeheer te integreren in een melkveebedrijf, met behoud van inkomen.
Programma Biodiversiteit
Dit artikel is geschreven in het kader van het programma Biodiversiteit van LTO Noord. LTO Noord hecht veel waarde aan toekomstbestendige bedrijfsvoering, waarbij ondernemerschap en verdienvermogen centraal staan. De implementatie van biodiversiteit in de bedrijfsvoering is één van de vele manieren om bedrijfsvoering toekomstbestendig te maken. Middels dit artikel willen wij informeren over de laatste ontwikkelingen op het gebied van kruidenrijk grasland en daarbij het project ‘Productief Kruidenrijk Grasland’ in het zonnetje zetten.
Bron: LTO Noord
