De gewasopbrengsten op de Koeien en Kansen-bedrijven waren in 2023 gemiddeld hoger dan in het door droogte geteisterde jaar 2022. De grasopbrengst was gemiddeld bijna 500 kg ds per ha hoger en de maïsopbrengst gemiddeld ruim 1200 kg ds/ha hoger. Door het droge begin van de zomer bleef de grasopbrengst op de meeste bedrijven nog wel iets achter ten opzichte van 2021, maar de vrij natte tweede helft van de zomer zorgde ervoor dat er meer gewas groeide dan in 2022.
De grasopbrengst op de Koeien en Kansen-bedrijven bedroeg in 2023 gemiddeld ruim 10.500 kg droge stof (ds) per hectare, bijna 500 kg meer dan in 2022. De opbrengst van bijna 12.000 kg ds/ha in 2021 is echter niet gehaald, voornamelijk door een droog begin van de zomer, vooral in het noorden, westen en oosten van het land.
Neerslagtekort
Tot ongeveer 20 juli nam het neerslagtekort op veel plaatsen toe, oplopend tot meer dan 100 mm, en op sommige plekken in het zuidwesten en noordwesten zelfs tot meer dan 200 mm. Bedrijven 1 en 8 ondervonden hier vooral nadelige effecten van, waardoor hun grasopbrengst in 2023 lager uitviel dan in 2022. In 2022 bleef het neerslagtekort op deze bedrijven beperkt, wat resulteerde in een goede eerste graskuilopbrengst.
Bedrijf 13 had in 2023 ook te maken met een fors neerslagtekort tot en met juni, maar door beregening kon een groot deel van het tekort zijn gecompenseerd. Hierdoor realiseerde dit bedrijf op jaarbasis een hogere opbrengst dan in 2022.
Hogere grasopbrengst in 2023
Na eind juli viel er in 2023 veel neerslag, waardoor het neerslagtekort grotendeels werd opgeheven. Dit leidde tot een hogere grasopbrengst dan in 2022. De verschillen tussen bedrijven waren kleiner dan in 2022, vooral omdat bedrijven in het oosten hun grasopbrengst met 15-40% zagen stijgen ten opzichte
van 2022, toen ze zwaar getroffen waren door de droogte.
De hogere grasopbrengsten werden gerealiseerd met een 19 kg N/ha lagere dierlijke mestgift. Gemiddeld werd echter 10 kg N/ha meer stikstof uit kunstmest toegediend, waardoor de totale werkzame stikstofgift in 2023 vergelijkbaar was met die van 2022. Dit is een gevolg van de lagere norm voor dierlijke mest door de afbouw van de derogatie.
Naast deze veranderingen in stikstofgift werd er op de Koeien & Kansen-bedrijven gemiddeld minder geweid. Het gemiddelde aantal weideuren daalde van 935 uur in 2022 naar 724 uur in 2023. Vooral bedrijven 2, 3, 4, 5 en 14 weidden fors minder (400 tot 800 uur minder), en bedrijf 14 stopte zelfs volledig met weiden. Door minder weiden en meer maaien kan de grasopbrengst toenemen. Bedrijven 4, 5 en 14 zagen hun grasopbrengst stijgen met 500 tot 1600 kg ds. Veenbedrijf 3 daarentegen zag zijn gewasopbrengst dalen met bijna 700 kg ds/ha, door de natte weersomstandigheden in de nazomer kon de ondernemer minder maaien en weiden dan het jaar daarvoor.
Ook meer stikstof van grasland
Het blijkt dat de gemiddelde grasopbrengst op de Koeien & Kansen-bedrijven in 2023 met 5% is gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar. Ook de gemiddelde stikstofopbrengst van grasland is in 2023 met 5% toegenomen. Het gemiddelde ruw eiwit (RE)-gehalte van 168 gram RE per kg droge stof in 2023 week nauwelijks af van dat in 2022, waardoor de stikstofopbrengst evenredig toenam. Hoewel er tussen de bedrijven enige verschillen waren, realiseerden bedrijven 1 en 8 ook bij de stikstofproductie per hectare een aanzienlijk lagere opbrengst dan in het voorgaande jaar.
Bron: WUR
Bij bedrijf 3 daalde de stikstofopbrengst met 12%, sterker dan de gewasopbrengst, die met 7% afnam. Dit was te wijten aan zowel een lagere gewasopbrengst als een daling van het RE-gehalte van het gras, van 175 gram RE per kg ds in 2022 naar 167 gram RE per kg ds in 2023. De kunstmestgift op dit bedrijf was bovendien ongeveer 15 kg stikstof per hectare lager dan in het voorgaande jaar, terwijl de hoeveelheid dierlijke mest op het grasland vrijwel gelijk bleef.
Dankzij de toegenomen grasproductie en het gebruik van minder stikstofbemesting is de gemiddelde stikstofbenutting van de bodem op de Koeien & Kansen-bedrijven gestegen van 65% in 2022 naar 71% in 2023. Ook op bedrijfsniveau was de stikstofbenutting in 2023 dus efficiënter dan in het jaar ervoor.
De variatie in bodembenutting tussen de bedrijven is groot, en variërt tussen de 46 en 102 prcent. Binnenkort verschijnt er een artikel waarin we dieper ingaan op het bodemoverschot.
Hogere maïsopbrengst
De gemiddelde maïsopbrengst op de Koeien & Kansen-bedrijven ligt in 2023 rond de 17.500 kg droge stof (ds) per hectare, een stijging van ruim 1200 kg ds/ha ten opzichte van 2021 en 2022. Op veel bedrijven die in 2022 geen last hadden van de droogte, wijkt de maïsopbrengst in 2023 niet veel af van voorgaande jaren. Bedrijven die in 2022 wel zwaar getroffen werden door droogte, zoals bedrijven 14 en De Marke, konden dankzij voldoende neerslag in de tweede helft van de zomer een aanzienlijk hogere maïsopbrengst realiseren dan in 2022. De Marke behaalde zelfs zonder beregening een hogere opbrengst dan in 2021.
Opvallend is bedrijf 9, dat in 2023 een uitzonderlijk hoge maïsopbrengst van 24,5 ton ds per hectare behaalde, ondanks een iets lagere bemesting. Dit bedrijf kende tijdens het gehele groeiseizoen geen significante neerslagoverschotten of -tekorten, waardoor de vochtvoorziening optimaal bleef. Er werd op dit bedrijf ook niet beregend. Zowel in de droge jaren 2021 als 2022 was de maïsopbrengst daar al hoog, wat aangeeft dat de grond waarop dit bedrijf maïs teelt zeer productief is en goed bestand tegen droogte.
Bron: WUR
