De grutto broedt in Nederland en de populatie staat sterk onder druk. Het is de vraag of doorvergiftiging met pesticiden een rol speelt in de afname van het aantal broedparen. CLM Onderzoek en Advies en het Louis Bolk Instituut hebben een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van pesticiden in de grutto.
Veertien monsters zijn geanalyseerd, bestaande uit 11 niet-uitgekomen grutto eieren en 3 dode grutto’s. In alle monsters is DDT aangetoond. In één volwassen grutto is daarnaast ook DEET aangetroffen.
Het onderzoek
De dode grutto’s en grutto eieren zijn onderzocht op 727 pesticiden. In 100% van de monsters is DDT aangetroffen en in 7 procent DEET. In vergelijking met soortgelijke onderzoeken bij boerenzwaluwen en mezen zijn enkel deze stoffen zijn aangetroffen in de gruttomonsters. Wel zijn de DDT-concentraties in de eieren en het kuiken hoger dan in de onderzoeken van boerenzwaluwen en mezen. De hoogste DDT-concentraties bij grutto’s zijn gemeten in de eieren (gem. 0,235 mg/kg, hoogste concentratie 0,620 mg/kg), gevolgd door het kuiken (0,070 mg/kg) en de 2 volwassen grutto’s (gem. 0,025 mg/kg). De gevonden DDT concentraties in de volwassen grutto’s lijken dusdanig laag, dat acute en chronische toxische effecten niet te verwachten zijn.
DDT heeft echter bij vogels onder ander een negatief effect op de dikte van de eierschaal, waardoor eieren kunnen breken en het broedsel mislukt. De concentratie waarbij dit effect optreedt verschilt per vogelsoort. Bij de gemeten concentratie van 0,620 mg/kg in het ei van de grutto is een effect op het reproductiesucces niet uit te sluiten.
Afname gruttopopulatie
Vijfentachtig procent van de Europese gruttopopulatie broedt in het Nederlandse weidegebied. De afname van de populatie in Nederland is geweten aan een intensivering van de landbouw. Een mogelijke oorzaak is de blootstelling van de grutto aan chemische stoffen, zoals pesticiden; of de afname van het voedselaanbod, als gevolg van het gebruik van pesticiden.
Mogelijke contaminatieroutes
DDT is een insecticide dat sinds 1973 niet meer toegelaten is in Nederland, maar zeer persistent is in het milieu. In Nederland en andere landen is DDT nog steeds op allerlei plekken aangetroffen, vooral in (water)bodems. In onder andere westelijk Afrika (het overwinteringsgebied van de grutto) is het middel toegestaan, in de strijd tegen de malariamug. De bodem – en de daarin levende bodemfauna – worden als belangrijkste DDT-contaminatieroute beschouwd voor grutto’s.
Openstaande vragen
Onduidelijk is of restanten van DDT aanwezig zijn in de (water)bodems in de overwinteringsgebieden in Zuid-Europa en West-Afrika. Hiervoor zouden in deze bekende overwinteringsgebieden monsters genomen moeten zijn. Tijdens vervolgonderzoek zouden meer monsters van vetweefsel en de lever van adulte grutto’s geanalyseerd moeten zijn, aangezien de stoffen daar vaak in accumuleren. De vraag blijft wat de specifieke relatie is tussen het reproductiesucces en de concentratie DDT in het ei bij grutto’s?
Bron: CLM Onderzoek en Advies
