Vraag tien boeren hun mening te geven over kringlooplandbouw. Niet tien boeren, tien verschillende antwoorden, maar een onuitputtelijke variatie aan mogelijke oplossingen zullen worden opgeworpen. Uiteraard bezien vanuit eigen perspectief ‘het agrarische bedrijf’ binnen de lokale gemeenschap. Bevraag vijf professoren van Wageningen University & Research hoe we een circulaire landbouw tot stand brengen en ook zij zien hun eigen visionaire en doordachte kijk op zaken als antwoord.
Deze verschillende expertvisies zijn te lezen in nummer 4 van het WUR magazine ‘Resource’. Met op de cover van dit Engelstalige tijdschrift een jonge boerin, laarzen in de klei. Uitstekend verbeeld hoe het haar begint te duizelen als ze nadenkt over de vraag: Circular agriculture. Of course. But how?
Het duizelt iedereen, de politiek voorop. Terwijl de overheid zich moet gaan ontpoppen als sterke leider die aanzet tot een duurzaam circulaire agrifoodketen. Eentje die helder en eenduidig formuleert, faciliteert, motiveert, verbindt en speelruimte creëert om te experimenteren. Want met een stip aan de horizon zijn we er nog lang niet.
De Landbouwvisie van onze landbouwminister Schouten beweegt veel mensen in de sector tot debat. Een prima ontwikkeling. Inmiddels is het niet meer de vraag waarom we naar kringloop moet handelen, maar vooral hoe? De in september van dit jaar geslagen politieke piketpaal stemmen sommigen gerust dat ze op de goede weg zitten, en anderen krabben zich achter hun oren. Voor een aantal agrarische toeleveranciers is het oude wijn in nieuwe zakken en een actuele, aansprekende vorm van reclame maken. En voor veel van onze agrariërs is het een mooie opsteker en stimulans om recycling diepgaander te implementeren in hun bedrijfssysteem.
Maar hoe het ook zij, de gewonnen en bijzondere klimaatzaak van milieuorganisatie Urgenda tegen de Nederlandse Staat werpt een schaduw over de kringloopcontouren van onze landelijke politiek. Urgenda stelt dat onze politici de urgentie van het klimaatprobleem wel erkennen, maar veel te weinig doen om de gevolgen van klimaatverandering te voorkomen. Het gaat hier dan over de koolstofdioxide uitstoot als belangrijk broeikasgas die onze aarde langzaam maar zeker opwarmt.
Concrete en spoedige actie is zeer gewenst op dit moment. Het ‘klimaatkabinet’ noemen ze zichzelf, maar wel met behoud van oude structuren en verouderde wetgeving en vervuilende bureaucratie. Verduurzaming lijkt daar vooralsnog niet in te passen. Akkerbouwers, tuinders en veehouders die voorop lopen in de transitie naar circulariteit in de land- en tuinbouw, worden vooral tegen gewerkt. Vechten tegen de stroom in. Verduurzamen is een politieke afwijking van de standaard. En juist alle krachten die zich vastklampen aan het oude, vervuilende verdienmodel zouden de afwijking moeten zijn!
En iedereen behept en/of werkzaam in de agrifoodsector weet dat de weg van lineair naar circulair de enige route is om volgende generaties voedselzekerheid te bieden zonder verliezen (=vervuiling) naar onze natuur en woonomgeving. Met natuurlijke hulpbronnen zal zuinig en dus efficiënt omgesprongen moeten worden en indien verspilt, teruggewonnen en gevaloriseerd. Met voedselveiligheid altijd in het vizier. Voor experts en geleerden is ‘Resource Use Efficiency’ dan ook een belangrijk vertrekpunt om de kringloopgedachte daadwerkelijk vorm te gaan geven. Met aan de basis: de bodem; vruchtbare grond van onze aarde.
Kringloop is een geweldige basisgedachte, maar nooit haalbaar en niet realistisch. Tenminste niet in de gesloten versie. We leven en werken nu eenmaal niet alleen in Nederland. We importeren en exporteren. We zijn zelfs de tweede grootste exporteur van agrarische producten in de wereld. Bovendien is het afstemmen van vraag en aanbod van bijvoorbeeld mineralen als plant –en diervoeding op lokaal niveau erg lastig. Laat staan op regionaal en mondiaal niveau.
Zoals in de Urgenda klimaatzaak, zijn Carola Schouten en consorten zich zeer zeker bewust van de urgentie van een duurzame voedselproductie. Dit laat de stip aan de horizon zien. Maar de concrete stappen die onze boeren en tuinders verder willen zetten, komen pas echt van de grond als de politiek overgaat tot actie. Onze overheid moet nu alle zeilen bijzetten op het gebied van stimulerende regelgeving en hinderende bureaucratie. Voor het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) 2021-2027 zijn er vanuit LTO Nederland plannen neergelegd voor een ‘duurzame menukaart’ dat maatwerk biedt. Een beloningssysteem dat vergroening en circulariteit faciliteert en stimuleert, en tegelijkertijd een eigen keuze van de boer is. Mooi initiatief. Maar het woord ‘keuze’ suggereert hier ook weer dat een duurzame kringlooplandbouw weer de afwijking is en niet de norm. En we zijn dan weer drie jaar verder.
Iedereen werkzaam in de agrifoodsector staat in de startblokken om actief bij te dragen aan een duurzame industrie en het stokje op een nette manier over te dragen aan de nieuwe generatie. Maar het kan niet zonder hulp van een kundige gids of een gedreven regisseur die het beste in mensen boven brengt! Politiek, jullie zijn weer aan zet!
Bron: Pascal Philipsen, Regiomanager in de agrarische sector
