Lely Sphere, goed voor de koeien en de natuur

De Lely Sphere opent deuren voor gerichte bemesting, een circulaire bedrijfsvoering en de reductie van ammoniakuitstoot. Terwijl Vlaanderen wacht op de officiële erkenning van de Lely Sphere als ammoniakemissiereducerende techniek, hebben verschillende melkveehouders in Nederland het voortouw al genomen. Toen de familie Denissen in 2021 besloot hun stal uit te breiden, kozen zij voor een toekomstbestendig bedrijfsplan. In samenwerking met Lely ontwierpen zij de ideale stalinrichting, waarbij de keuze viel op de plaatsing van het huisvestingssysteem Lely Sphere.

De familie Denissen zag potentie in de Lely Sphere omdat feces (vaste mest) en urine gescheiden worden opgeslagen. Hierdoor kan het hele groeiseizoen gericht worden bemest. Bovendien kan wet- en regelgeving in de toekomst worden aangepast, waardoor ook de gescheiden urine erkend wordt als kunstmestvervanger (RENURE). Hierdoor kan de circulariteit op het melkveebedrijf – door minder mestafzet en minder kunstmestimport – aanzienlijk verbeteren.

De Lely Sphere is dus niet alleen milieutechnisch veelbelovend, het biedt melkveehouders ook financiële voordelen. Melkveehouder Joran Denissen is enthousiast: “De Lely Sphere is een mooi systeem en klaar voor de toekomst.”

De Lely Sphere in een notendop

De Sphere is een circulair stalsysteem voor het scheiden en hergebruiken van mineralenstromen op melkveebedrijven. Het systeem bestaat uit een aantal onderdelen: separatiestrips, de Lely Discovery Collector, de Lely N-Capture, een silo en een monitoringsysteem voor de melkveehouder. De Sphere reduceert gemiddeld tot 77 procent ammoniakemissie in de stal. De Lely Sphere scheidt urine en feces, die als waardevolle meststoffen kunnen worden ingezet. De Lely Sphere voegt hier een derde, innovatieve mineralenstroom aan toe: circulaire kunstmest.

Een vernieuwde stalinrichting

Om feces en urine zo snel mogelijk te scheiden, monteert Lely separatiestrips in zowel nieuwe als bestaande roostervloeren. De separatiestrips bevatten kleine gaatjes waardoor urine direct naar de kelder kan wegvloeien. Bij de familie Denissen bevindt deze opslagruimte zich direct onder het loopgedeelte van de koeien. Voor de verwerking van feces wordt een speciale mestrobot, de ‘Discovery Collector’, ingezet. Deze robot zuigt de mest van de vloer en wordt opgeslagen onder de ligboxen, zodat er geen urine bijkomt. Sander Woestenenk, verkoopadviseur bij Lely, benadrukt: “De opslag van urine en mest kan in elke stal anders worden geregeld, dat vraagt om maatwerk.”

De Discovery Collector zuigt zichzelf vacuüm aan de vloer terwijl hij zich voortbeweegt, zodat hij efficiënt alle mest opneemt. De Discovery Collector is zo geprogrammeerd dat de mest nooit langer dan twee uur op de separatiestrips ligt. Tijdens het verplaatsen sproeit de Collector water om het vloeroppervlak te reinigen. Zo wordt er per dag drie liter water per vierkante meter gesproeid, verdeeld over de voor- en achterzijde van de Collector. Wanneer de Collector het laadstation bereikt, verliest hij het vacuüm door middel van een ontluchtingsmechanisme. Hierdoor wordt de mest geloosd op de daarvoor bestemde plek.

Ammoniakwinning Lely Sphere

Tot slot speelt ook de ammoniakwinning via de N-Capture een belangrijke rol in de werking van de Lely Sphere. De kelder staat onder onderdruk, gecreëerd door de N-Capture. In het geval van de familie Denissen zijn er drie N-Captures geplaatst die samen het maximale oppervlak bedienen. Dit afzuigsysteem is duidelijk voelbaar, bijvoorbeeld wanneer je je hand, of een strohalm boven een gaatje in de separatiestrip houdt. De systemen zuigen de lucht uit de stal. Die lucht gaat door een filter in de N-Capture, waar water en een zuur de ammoniak in de lucht binden en omzetten in een vloeistof. Deze vloeistof blijft circuleren tot een verzadigingspunt is bereikt. Vervolgens wordt de circulaire kunstmest volgens vooraf ingestelde normen opgeslagen in een silo.

Praktische toepassing van mineralenstromen

De familie Denissen is blij met de drie mineralenstromen. Melkveehouder Joran Denissen legt uit: “Sinds wij werken met de Lely Sphere ben ik veel bewuster bezig met mijn bemestingsstrategie. Doordat ik jaarlijks mestmonsters afneem kan ik bemesten naar behoefte. Hierdoor is automatisch ook de opbrengst van het gewas beter te voorspellen. Je doet niet zomaar iets, en over het algemeen komen mijn verwachtingen uit, mits het weer meezit natuurlijk. Het werken met verschillende mineralenstromen is wel een puzzel. Ik leer elk jaar nog bij.”

Momenteel wordt de feces op het terrein van Denissen in het voorjaar uitgereden. Denissen legt uit: “De organische stof van deze mineralenstroom komt langzaam vrij. Dat is perfect voor de groei van mais en gras.” Maar dat zijn niet de enige voordelen. Op het bedrijf wordt ook dikke mest gescheiden, waarbij de vezels door een zeef worden geperst om biobedding te maken. Deze zachte ondergrond is goed voor het welzijn van de koeien en past bovendien goed in de eigen kringloop van het bedrijf.

Injecteren met spaakwielbemester

Ook de circulaire kunstmest die wordt gewonnen uit de N-Capture rijdt Denissen uit in het voorjaar. Hoe dit gebeurt, hangt vooral af van de loonwerker. “Idealiter injecteren we deze circulaire kunstmest met een spaakwielbemester. Deze machine biedt veel voordelen ten opzichte van de veldspuit.”

De spaakwielbemester is ontwikkeld om vloeibare meststoffen, zoals de circulaire kunstmest van de Lely Sphere, te injecteren. De stalen injectiepennen, bevestigd aan de roterende wielen, reduceren vervluchtiging en voorkomen verbranding. “Wanneer we met een veldspuit werken, houden we veel meer rekening met het weer. Bij te veel zon ontstaat een vergrootglaseffect en verbrand ik mijn gewas. Helaas is de aanschaf van een eigen spaakwielbemester te duur.” Woestenenk voegt toe: “Fabrikanten onderzoeken welke bemestingsmachines geschikt zijn voor systemen als de Lely Sphere. Ik verwacht dat er in de toekomst machines komen die zowel urine als circulaire meststoffen nauwkeurig kunnen uitrijden.”

‘Urine waardevolle voedingsstof in de zomer’

Denissen uit echter ook ongenoegen over de wettelijke beperking op het uitrijden van urine. “Het is jammer dat we urine nog niet mogen uitrijden als kunstmest, want het zou een waardevolle voedingsstof zijn in de zomerperiode. Stoffen zoals stikstof en kalium komen snel beschikbaar, wat de gewassen een flinke boost geeft tijdens hun laatste groeifase.”

Samenwerking met Lely

De Lely Sphere is bestemd voor zowel nieuwbouwprojecten als bestaande stallen. Dit is ideaal voor de familie Denissen, omdat de Lely Sphere op hun terrein zowel in een bestaand staldeel als in de nieuwbouwstal aangelegd diende te worden. “Het was erg fijn om de nieuwe inrichting van ons bedrijf samen met Lely te ontwerpen. Zij kennen de opties en weten waar melkveehouders rekening mee moeten houden. Het resultaat is dat onze gehele inrichting nu goed op elkaar is afgestemd,” vertelt Denissen.

Na de installatie van de Lely Sphere heeft de melkveehouder alleen nog onderhoudswerkzaamheden. Lely verzorgt dit met een eigen serviceteam dat zowel onderhoud uitvoert als advies geeft. Dit gebeurt via serviceovereenkomsten, afgestemd op de wensen van de melkveehouder.

Volgens Denissen is de ondersteunende rol van Lely niet groot, maar wel waardevol. “Ik heb vooral behoefte aan advies over mijn bemestingsstrategieën. Naast hun directe adviezen organiseert Lely ook bijeenkomsten voor bedrijven die de Lely Sphere in gebruik hebben. Het is prettig om op deze momenten ervaringen te delen en van elkaar te leren.” Woestenenk voegt daaraan toe: “Voor Lely is het ook waardevol om te horen hoe het gaat met de melkveehouders. Hierdoor leren wij waar nog verbeteringen mogelijk of zelfs noodzakelijk zijn.”

Klaar voor de toekomst, maar…

De overheid vraagt melkveehouders om de kringloop verder te sluiten. Volgens Denissen is de Lely Sphere hier goed op voorbereid. Daarnaast draagt een toekomstbestendige stalinrichting ook bij aan het welzijn van de koeien. “Mestrobots zorgen niet alleen voor schone vloeren, maar houden ook de poten van de koeien schoon. Dit verlaagt de infectiedruk in de stal en de kans op bijvoorbeeld Mastitis aanzienlijk,” legt Denissen uit.

Om de potentie van het systeem volledig te benutten, is er volgens Denissen verbeterde samenwerking nodig. “Samenwerkingen met akkerbouwers in de buurt zijn voor ons erg belangrijk, maar moeten versterkt worden. Een deel van onze mest zetten wij af aan akkerbouwers in de omgeving, onder andere op bedrijven waar wij ook mais van afnemen. Dat is mooi, maar deze samenwerking hangt sterk af van de vraag of akkerbouwers de mest wel willen hebben. Door het grote mestaanbod richten akkerbouwers zich helaas nog onvoldoende op de kwaliteitswaarden van mijn mest. Als de verdiensten van de mest onvoldoende zijn, weegt dat zwaarder dan de gescheiden mineralenstromen. Deze kennis leeft nog onvoldoende onder akkerbouwers.”

Wachten op RENURE-richtlijnen om Lely Sphere optimaal te gebruiken

De familie Denissen is blij dat zij nu al de kans krijgen om ervaring op te doen met de drie mineralenstromen die de Lely Sphere oplevert. “Wanneer ook de overheid klaar is om de RENURE-richtlijnen te herzien, zijn wij klaar om van start te gaan. Het is belangrijk om niet stil te staan en altijd vooruit te blijven kijken.”

Tekst en beeld: Annabel Klein Woolthuis