De EU-melkproductie nadert een keerpunt. De krimp van het aantal koeien wordt dan niet langer gecompenseerd door een groei in de melkproductie per koe. De EU-consumptie van zuivel blijft per hoofd van de bevolking gelijk. De EU-zuivelexport neemt naar verwachting licht af. De melkprijs blijft op niveau. Dit stellen EU-analisten in de onlangs verschenen EU Agricultural Outlook.
De melkproductie in de EU is het afgelopen decennium gestaag toegenomen (+0,9 procent per jaar). Dit is te danken aan de stijgende productiviteit in de sector. Dit zorgde voor een stabiele melkvoorraad voor de Europese zuivelindustrie, waardoor deze zijn leidende positie op de wereldwijde zuivelmarkten kon behouden. Hoewel de melkproductie per koe verder zal stijgen, nadert de EU-melkproductie een keerpunt in de komende jaren. De voortdurende afname van het aantal melkkoeien kan dan niet langer worden gecompenseerd door de stijgende melkproductie per koe, wat volgens de analisten resulteert in een verwachte afname van de melkvoorraad (-0,2 procent per jaar).
In sommige landen gaat de rem erop
De regionale verschillen in de ontwikkeling van de melkproductie binnen de EU zijn aanzienlijk. In sommige Oost-Europese landen, zoals Polen, is er nog steeds potentieel om de stijgende trend in melkproductie voort te zetten. In veel andere landen, die in het verleden hebben bijgedragen aan de groei van de EU-melkproductie, zoals Nederland, België en Denemarken, worden verdere productiviteitsstijgingen steeds beperkter. Bovendien worden zij geconfronteerd met milieubeperkingen die verdere groei in de weg staan.
Duurzaamheid drukt zwaardere stempel
De melkproductie in de EU zal steeds meer worden beïnvloed door de noodzaak om bij te dragen aan duurzamere landbouw- en voedselsystemen. Dit kan enerzijds leiden tot meer toegevoegde waarde en stabiliteit in de sector. Voor producten die voldoen aan hoge kwaliteits- en duurzaamheidsnormen kan de sector meer geld vragen. Anderzijds zullen strengere milieubeleidsmaatregelen, zoals de beperking van stikstofuitstoot, het aantal melkkoeien verder doen krimpen (-11 procent tegen 2035 vergeleken met het gemiddelde van 2022-2024). In combinatie met een afname in de groei van melkproductie per koe, wordt de totale melkproductie niet groter.
Tegen 2035 kan de melkproductie per koe jaarlijks met 0,9 procent toenemen, maar dit is slechts de helft van de groeisnelheid van het afgelopen decennium. Verbeteringen in dierenwelzijn en gezondheid kunnen bijdragen aan een verdere productiviteitsgroei, zo verwachten de analisten van de EU.
Wereldwijde melkproductie blijft groeien
De wereldwijde zuivelmarkt blijft zich uitbreiden. De groei zal echter minder worden gedreven door traditionele exportlanden en meer door grote consumentennaties die streven naar zelfvoorziening. India en Pakistan blijven belangrijke spelers in de wereldwijde melkvoorziening. Sommige Aziatische en Noord-Afrikaanse landen zullen hun productie ondertussen ook verhogen. Vergroting van de melkproductie in Afrika en Azië zal echter grotendeels door de binnenlandse markten worden geabsorbeerd. Daardoor zal de wereldwijde zuivelhandel een cruciale rol blijven spelen om aan de vraag te voldoen. De groeiende consumptie van zuivel in Azië zal voornamelijk komen uit Zuidoost-Azië, terwijl de importvraag van China naar verwachting stabiliseert door een toenemende binnenlandse productie, een tragere economische groei en een vergrijzende bevolking.
EU behoudt zijn positie op de wereldwijde exportmarkten
Hoewel de wereldwijde zuivelimport blijft toenemen, neemt het groeitempo naar verwachting af tot 1,3 procent per jaar tussen 2024 en 2035. In het afgelopen decennium was dit 1,7 procent. De EU en Nieuw-Zeeland blijven de twee grootste zuivelexporteurs, samen goed voor ongeveer 46 procent van de wereldwijde export in 2035, met de VS als derde grote speler. De VS is goed voor ongeveer 65 procent van de wereldwijde export. De EU zal zich steeds meer richten op producten met een hogere toegevoegde waarde. Hierdoor neemt het volume van de EU-zuivelexport naar verwachting licht af (-0,2 procent per jaar tot 2035), maar de exportwaarde kan nog steeds toenemen (+0,4 procent per jaar).
Vet- en eiwitgehalte blijven stijgen, maar niet zo snel meer
De gemiddelde samenstelling van EU-melk zal nog verder verbeteren door betere voeding en andere genetica. Bijvoorbeeld door rassen in te kruisen met een hoger vet- en eiwitgehalte, zo verwachten de analisten. De verandering in melksamenstelling zal echter niet meer zo snel gaan als de afgelopen jaren. Dit omdat verbetering in de leidende EU-landen (zoals Oostenrijk, Denemarken en Ierland) steeds uitdagender wordt. Klimaatverandering kan leiden tot extremer weer in sommige regio’s, wat een negatief effect kan hebben op het grasland en op het vee. Denk hierbij aan hittestress.
Een tragere verbetering van het vet- en eiwitgehalte, in combinatie met een afname van de totale melkproductie in de EU, zal tussen 2024 en 2035 naar verwachting leiden tot een afname van één procent in zowel melkvet als niet-vette melkbestanddelen.
Aandeel kaas en wei neemt toe
De Europese zuivelindustrie past zich aan aan de dalende melkvoorraad, veranderende consumentenvoorkeuren, internationale concurrentie en stijgende verwerkingskosten. Hierdoor zal een groter deel van de melkproductie worden verwerkt tot kaas en wei. In 2022-2024 was dit aandeel 44 procent. In 2035 is dit aandeel naar verwachting 46 procent. Tegelijkertijd zal de productie van boter slechts beperkt groeien (+0,3 procent per jaar), blijft de productie van magere melkpoeder stabiel en zal de productie van volle melkpoeder afnemen met 0,9 procent per jaar. Dit laatste mede door de beperkte concurrentiekracht van de EU op wereldmarkten. De consumptie van verse melk blijft waarschijnlijk dalen, wat leidt tot een afname in de productie van verse zuivelproducten.
Sterke binnenlandse vraag naar zuivelproducten in de EU
De binnenlandse consumptie blijft een stabiele afzetmarkt voor de Europese zuivelindustrie. De consumptie per hoofd van de bevolking blijft naar verwachting stabiel. Veranderende consumentenvoorkeuren gaan impact hebben op de vraag. Er is een grotere voorkeur voor zuivelproducten met minder vet en suiker en voor producten gericht op voedingsintoleranties. Gezondheid en levensstijlkeuzes zullen de vraag naar verrijkte en functionele producten verder stimuleren. De markt voor plantaardige alternatieven groeit gestaag, maar zal waarschijnlijk slechts een beperkte impact hebben op de vraag naar zuivelproducten.
Kaasafzet blijft groeien
Door sterke binnenlandse en importvraag zal de EU-kaasproductie blijven toenemen (+0,8 procent per jaar meer export tot 2035). Hoewel inflatie de consumptiegroei enigszins heeft afgeremd, blijft deze naar verwachting stijgen met 0,4 procent per jaar. De consumptie van verse zuivelproducten in de EU blijft volgens de analisten afnemen met 0,5 procent per jaar, terwijl de export van deze producten nog sterker kan dalen, mede door afnemende vraag uit China.
EU-melkprijs blijft op een nieuw, hoger niveau
De EU-melkprijs blijft in het komende decennium naar verwachting ruim boven het niveau van vóór 2022, hoewel deze lager zal zijn dan de recordhoogtes van 2021/22. De prijzen van zuivelgrondstoffen zullen zich verschillend ontwikkelen. Kaasprijzen zullen waarschijnlijk blijven stijgen door de sterke vraag naar melkvet en een beperkt aanbod in de EU. Boterprijzen kunnen licht dalen na de recente recordhoogtes, maar blijven waarschijnlijk op een hoog niveau. De prijzen van magere melkpoeder zullen slechts licht stijgen, terwijl wei-prijzen stabiel blijven.
De EU Agricultural Outlook
De EU Agricultural Outlook geeft een middellange termijn-verwachting voor de landbouwmarkten en -inkomens in de EU tot 2035. Het rapport is gebaseerd op macro-economische aannames en marktverwachtingen. Daarnaast wordt rekening gehouden met het EU Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en bestaande handelsakkoorden. Het rapport vormt een basis voor verdere beleids- en scenarioanalyses, maar het is geen exacte voorspelling van marktontwikkelingen. Dit vanwege onzekerheden zoals klimaatverandering en geopolitieke ontwikkelingen.
Tekst en beeld: Gerben Hofman
