De consumentenprijsindex van zuivel kwam in oktober 2019 uit op 112 punten (2015 =100). Dat is een krappe 1% lager dan in augustus, maar 5% hoger dan vorig jaar oktober. De index van de prijs af boerderij zakte echter naar 103 punten, het laagste niveau van het jaar.
Consumentenprijzen zuivel
De consumentenprijsindex (CPI) van zuivel is in oktober uitgekomen op 112 punten (2015=100). Dat is circa 1% lager dan de recordhoogte van 113 punten in augustus. Het gemiddelde niveau van de consumentenprijzen is in de eerste tien maanden van 2019 circa 4% hoger dan in dezelfde periode van 2018. Dit verschil is mede te verklaren door de verhoging van het btw-tarief begin 2019 (van 6% naar 9%). Er zijn onderlinge verschillen in de prijsontwikkeling van zuivelproducten. De prijzen van houdbare en verse melk, kaas en kwark, yoghurt zijn sinds augustus nauwelijks veranderd, terwijl de prijzen van overige zuivelproducten met circa 3% daalden.
Prijzen zuivelindustrie en af boerderij
De producentenprijsindex voor zuivel (PPI) is in oktober 2019 uitgekomen op circa 112 punten. Dat is even hoog als vorig jaar in oktober. Het gemiddelde niveau in de eerste tien maanden van 2019 ligt 3% hoger dan het jaar ervoor. De prijsindex af boerderij is in oktober 2019 uitgekomen op 103 punten. Dat is het laagste niveau van 2019, en 5% lager is dan het hoogste niveau van 2019 in het voorjaar. De prijsontwikkeling gaat in tegen een normaal seizoenspatroon, waarin af boerderij prijzen in het voorjaar lager liggen en in de loop van de zomer stijgen.
Ontwikkeling melkprijs
In Nederland heeft de afschaffing van de melkquotering in 2015 tot een hogere melkproductie geleid, terwijl de afzet van zuivel haperde. Dit heeft een grote impact gehad op melkprijs voor boeren en industrie. Vanaf de tweede helft van 2016 is de marktsituatie gekanteld. De snel aantrekkende vraag naar zuivel op de Aziatische markten heeft de prijzen snel omhooggedreven. Vanaf 2017 was de stijging van de mondiale vraag groter dan het aanbod. De verwachting in de Europese Unie is, aansluitend op OECD en FAO (Agriculture Outlook), dat de zuivelmarkt in de komende jaren zal groeien. De EU zou bijna 30% van de toenemende wereldvraag voor haar rekening nemen.
Keten zuivel
Het merendeel van de zuivelproducten wordt door consumenten in het supermarktkanaal gekocht. Supermarkten kopen melk en zuivelproducten van de zuivelindustrie, die daarnaast ook een aanzienlijk deel exporteert. De industrie wordt volledig beleverd door de Nederlandse melkveehouders. Er vindt nauwelijks import van rauwe melk plaats.
Zuivelproducten
Driekwart van de zuivelproducten wordt via de retail verkocht en een kwart via de horeca en andere kanalen. Het totaal aan bestedingen aan zuivel in alle verkoopkanalen voor voedsel in Nederland wordt geraamd op bijna 5,8 miljard euro in 2018.
In 2018 telde de Nederlandse zuivelindustrie 25 ondernemingen die in totaal 53 productielocaties hebben met een capaciteit groter dan 10 miljoen kg. Ongeveer 90% van de gecollecteerde melk wordt verwerkt door vijf coöperaties. Het overgrote deel van de rauwe melk wordt verwerkt in kaas (55%) en melkpoeder (14%). Circa 6% rauwe melk gaat naar consumptiemelk(producten). De sector is internationaal georiënteerd: het saldo van de handelsbalans bedraagt 3,9 miljard euro, ofwel circa de helft van de productiewaarde van de Nederlandse zuivelsector. Bijna driekwart van de export is bestemd voor markten in de EU.
Op de Nederlandse retailmarkt zijn de inkooporganisaties van supermarkten Ahold Delhaize (35% marktaandeel), Jumbo (19% marktaandeel) en Superunie (28% gezamenlijk marktaandeel van aangesloten winkelformules) de belangrijkste afzetpartijen voor de zuivelindustrie.
Melkveebedrijven
In 2018 waren er in Nederland ongeveer 17 duizend bedrijven met melk- en kalfkoeien, die gezamenlijk bijna 14 miljard kg melk afleveren aan de zuivelindustrie; een relatief klein deel wordt achtergehouden op boerderijen en daar verwerkt. De omvang van de productie is tot april 2015 beperkt geweest door de quotering in het kader van het EU-zuivelbeleid. Per 1 april 2015 zijn de quota komen te vervallen. De prijsondersteuning vanuit het Europees landbouwbeleid is al eerder grotendeels vervangen door directe betalingen.
Prijsvorming melkprijs
In de zomermaanden is er een groter aanbod van melk dan in de wintermaanden. Met toeslagen en heffingen worden boeren aangemoedigd om meer in de winter te leveren. De prijs die de melkveehouder ontvangt, bestaat uit een aantal componenten. In het geval van FrieslandCampina is het een garantieprijs, de jaarlijkse prestatietoeslag en de uitgifte van ledenobligaties-vast. Melkveehouders die niet aangesloten zijn bij een coöperatie, leveren melk op basis van contracten met de particuliere zuivelindustrie. Zuivelondernemingen en supermarkten spreken in bilaterale contractonderhandelingen de voorwaarden en de prijs van leveringen af, onder eigen merk of het huismerk.
