In het recent jaarverslag van de Belgische hulporganisatie Boeren op een Kruispunt kwam naar voren dat melkveehouders oververtegenwoordigd zijn op het gebied van hulpaanvragen. De hulporganisatie die dagelijks met de praktijk in aanraking komt, spreekt van een enorme prestatiedruk, stijgende kosten, dalende opbrengsten, strengere regelgeving en veranderende gezinspatronen in die sector. Ook in Nederland spelen deze kwesties. “In meerdere gevallen leidt dit tot een burn-out, depressie of een persoonlijke crash van de bedrijfsleider.”
Boeren op een Kruispunt
De Vlaamse hulporganisatie Boeren op een Kruispunt kreeg in 2020 iets meer hulpaanvragen te verwerken dan een jaar eerder. Het aantal meldingen bij de organisatie steeg van 146 naar 161. Opvallend was het aandeel van de veehouderij dat steeg van 48 naar 65 procent. Binnen de veehouderij is de melkveehouderij al jaren oververtegenwoordigd. Van alle hulpaanvragen die door veehouders werden ingediend, kwam 45 procent van melkveehouders, terwijl varkenshouders (25%), vleesveehouders (23%) en pluimveehouders (7 %) de rest voor hun rekening namen.
Investeringskosten stijgen harder dan inkomsten
Volgens Boeren op een Kruispunt hebben vooral melkveehouders erg te leiden onder het veranderde maatschappelijke en economische klimaat. Zo zijn hun inkomsten de laatste jaren nauwelijks gestegen, terwijl de investeringskost gestaag stijgt wegens allerlei maatregelen rondom stikstofemissie, milieu, mestafzet en dierenwelzijn. “Concreet betekent dit dat een stal renoveren of een nieuwe stal bouwen alsmaar duurder wordt zonder dat de boer er beter van wordt”, vertelt Els Verté, directeur van Boeren op een Kruispunt.
Variabele kosten steeds hoger
Ook de variabele kosten voor bijvoorbeeld veevoeder, voedersupplementen, vruchtbaarheid, zaai- en pootgoed, meststoffen, energie en waterheffing stijgen jaarlijks met drie à vijf procent, vervolgt Verté. “De boer moet hierdoor steeds meer het uiterste uit zijn vee halen. Hierdoor lopen zowel de koeien als de melkveehouders constant op de toppen van hun tenen.”
Kleinere marges en schaalvergroting
Door de kleinere marges zijn veel boerenbedrijven ook min of meer gedwongen om uit te breiden. Een gemiddeld bedrijf van 80 koeien is doorgaans onvoldoende rendabel waardoor er uitgebreid moet worden naar 125-140 koeien om hetzelfde gezinsinkomen te genereren. Ook deze schaalvergroting leidt tot meer druk en stress bij de melkveehouders.
Arbeidsdruk groeit
Vaak is er geen financiële slagruimte om externe arbeid in te schakelen waardoor de arbeidsdruk van de boer nog verder toeneemt en hij in een soort van vicieuze cirkel terecht komt. “En daarbij zijn veel overnemers of starters onvoldoende voorbereid of missen de competentie om een dergelijk landbouwbedrijf te leiden”, aldus Verté die benadrukt dat dit probleem zich ook in andere sectoren voordoet.
“Boeren is veel meer dan vroeger ondernemen en er komt veel administratie bij kijken”, vervolgt ze. “Kijk maar naar de constant veranderende regelgeving en de nadruk op digitalisering. Dit terwijl lang niet alle boeren met een computer kunnen werken. Het komt vaak voor dat overnemers het technische werk prima kunnen doen; maar voor de andere facetten van de bedrijfsvoering de capaciteiten ontbreken.”
Veel emoties betrokken bij familiebedrijf
Boeren op een Kruispunt vindt dat erfbetreders, zoals de banken, boekhouder of stallenbouwers een morele verplichting hebben om de boeren op de limieten te wijzen; maar geeft ook toe dat bij een familiebedrijf veel emoties betrokken zijn. “Op papier kan een uitbreiding er wel goed uitzien en financieel haalbaar zijn; maar men moet zich ook afvragen of de boer het toekomstige bedrijf kan managen. Kan hij bijvoorbeeld met personeel omgaan? Deze vragen zijn ook relevant om de lening al dan niet te verstrekken.”
Behalve financiële en administratieve druk is ook de gezinssituatie de laatste jaren enorm veranderd. “De partner wil steeds vaker buitenshuis blijven werken en binnen het gezin worden andere verwachtingen gesteld aan het leven. Zo komen vakanties bijvoorbeeld vaker ter sprake. Dit verwachtingspatroon is vaak niet compatibel met het bestaan van een melkveehouder en levert in steeds grotere mate relatieproblemen op”, aldus Verté die benadrukt dat problemen op het bedrijf en het gezin vaak hand en hand gaan. Gaat het slecht op het bedrijf dan heeft dat ook een impact op het gezin.
Depressie en burn-out
Boeren op een Kruispunt stelt dat al deze factoren in meerdere gevallen leiden tot burn-out, depressie en persoonlijke crash van de bedrijfsleider. “Maar wij komen uiteraard door de aard van ons werk veelal met probleemgevallen in aanraking. Gelukkig zijn er bedrijven waar het goed gaat. Het is zeker niet zo dat het in het merendeel van de bedrijven kommer en kwel is, en dat een burn-out dagelijkse kost is. En wanneer we tijdig genoeg ingeschakeld worden, kan heel wat leed rechtgezet en in de toekomst vermeden worden.”
Bron: VILT
