Het ligbed van de koe kent vele verschillende vormen. Een ligboxenstal met daarin diepstrooiselboxen of boxen met matrassen worden veel gezien. Het koecomfort, de hygiëne van de boxen maar ook het gemak voor u als veehouder spelen een belangrijke rol bij de uiteindelijke keuze voor het soort ligboxen en het gebruikte instrooimateriaal.
De ligboxen op uw bedrijf hebben een grote invloed op het koecomfort van de koeien. Hoe makkelijker en hoe fijner een koe ligt, hoe sneller ze dit ook zal doen. Daarnaast heeft de keuze van de ligboxvulling ook een belangrijke invloed op het ontstaan van uierontstekingen. Hierbij is het met name de omgevingsgebonden kiem zoals E. coli en Streptococcus uberis die gemakkelijk via de ligboxen de koe en het uier kan besmetten. Wanneer de ligboxen op uw bedrijf schoon zijn, hebben deze mastitiskiemen minder snel de kans om een infectie te veroorzaken. Naast een juiste maatvoering van de ligboxen, is de keuze van ligboxenvulling hierbij erg van belang.
Ligboxenvulling
De verschillende soorten ligboxenvulling kunnen worden opgedeeld in organisch en anorganisch materiaal. Zand is een voorbeeld van een anorganische ligboxenvulling. In anorganische materialen kunnen bacteriën niet groeien. Gebruik van zand in de ligboxen heeft dus een positief effect op het voorkomen van mastitis met een omgevingsgebonden kiem. Daarnaast biedt zand het hoogste koecomfort, koeien verkiezen zand als vulling boven andere. Zand in de boxen vergt echter veel aanpassingen op het bedrijf, bijvoorbeeld in de verwerking van mest. Machines als de mestschuif hebben bij zand tevens snel last van slijtage. De meeste ligboxen worden daarom gevuld met organisch materiaal, zoals stro, zaagsel, gescheiden mest of compost. Bacteriën kunnen in dit met organisch materiaal gevuld ligbed wél groeien. Een goed management van de ligbedden is dus extra van belang om een optimale ligbox hygiëne te behouden en zo mastitis te voorkomen.
Stro in ligboxen
Stro in de (diepstrooisel)ligboxen of als potstal is comfortabel voor de koeien. In Nederland wordt stro in verschillende vormen gebruikt; (fijn) gehakseld, in stropellets of in een kalk-water-stro mengsel. De Streptococcus uberis bacterie gedijt echter goed in stro, op bedrijven die stro gebruiken als bedding wordt S. uberis vaker aangetoond bij uierontstekingen. Preventie ligt, naast het goed schoon houden van de boxen, in een goede uierhygiëne, gebruik van een passend dipmiddel en zorgen voor een goede consistentie van de mest. Het afkalfhok en de ziekenboeg vergen extra aandacht en moeten te allen tijde bedekt zijn met een dikke laag schoon stro. Koeien lopen rondom afkalven of bij ziekte namelijk een verhoogd risico op infectie van het uier.
Zaagsel in ligboxen
Zaagsel heeft als voordeel dat het zeer goed vocht opneemt. Nadeel is dat bacteriën als Klebsiella en E. coli zich er goed in handhaven. Klebsiella komt voor als bodembacterie. Los gestort zaagsel met een groot aandeel schors zijn extra risicovol, dit doordat er bij het kappen van de bomen gemakkelijk een bodembacterie aan de schors kan blijven hangen. Gebruik daarom geen zaagsel waarbij de bast van de boom ook gebruikt wordt. Gebruik zaagsel verpakt in plastic baaltjes en/of bewaar het zaagsel op een schone en droge plek.
Gescheiden mest/ biobedding
Diepstrooiselboxen goed gevuld met gescheiden mest geven een optimaal koecomfort. Om een goede boxhygiëne te waarborgen moet het droge stof gehalte meer dan 30% zijn voordat het de boxen in gaat. Omdat bacteriën snel kunnen groeien in gescheiden mest moeten de boxen goed droog worden gehouden en zeer frequent worden schoon gemaakt. De boxen worden minder snel vies en de koeien blijven schoner als de boxen goed gevuld zijn; tot de achterrand en omhoog lopend naar de voorkant van de box in een lichte helling. Door regelmatig kleine hoeveelheden gescheiden mest in te strooien, kan de mest in de ligboxen verder drogen. Strooi daarom regelmatig in en nooit grote hoeveelheden.
Bijstrooien van kalk of andere ontsmettende producten
Op veel bedrijven wordt dit gedaan om overmatige bacterie groei in de ligboxen te voorkomen. Echter te veel gebruik van deze producten kan de uierhuid en spenen uitdrogen met een hoger risico op mastitis tot gevolg. Standaard advies van kalk is 50 gram/ box om de dag. Echter per bedrijf en jaargetijde kan dit enigszins verschillen. Het hangt onder andere ook af van het aandeel verzorgende stoffen in uw dip. Bekijk de conditie van de spenen kritisch en verander de dosering van kalk indien nodig.
Het succes van stro, zaagsel of gescheiden mest in de boxen valt of staat bij het dagelijkse management; hoe vaak maakt u de boxen schoon, wordt er kalk of ander ontsmettend materiaal bijgestrooid, is er voldoende ventilatie in de stal, zijn er genoeg ligboxen, etc. In de strijd tegen mastitis door omgevingskiemen is een goede boxhygiëne echter van groot belang!
